Rozmowa z Pawłem Kowalskim, radcą prawnym z Kancelarii Prawniczej Rachelski i Wspólnicy
Księgi wieczyste będą zakładane i prowadzone w systemie informatycznym. Przewiduje to nowelizacja z 24 maja 2013 r. ustawy o księgach wieczystych i hipotece (Dz. U. poz. 941). Jaki jest praktyczny cel wprowadzanych zmian?
Działania te mają na celu wzmocnienie zasady jawności ksiąg wieczystych przy uwzględnieniu obecnie dostępnych możliwości technicznych. Zasada ta ma podstawowe znaczenie dla obrotu nieruchomościami.
Wdrażanie projektu mającego na celu umożliwienie dostępu do ksiąg wieczystych za pośrednictwem internetu trwa już od dłuższego czasu, zainicjowane zostało poprzez nowelizację ustawy z 2001 roku. Następnym krokiem było wejście w życie rozporządzenia ministra sprawiedliwości z 20 sierpnia 2003 r. w sprawie zakładania i prowadzenia ksiąg wieczystych w systemie informatycznym (t.j. Dz. U. z 2013 r. poz. 695).
Można zatem powiedzieć, że nowelizacja ustawy stanowi kontynuację działań zmierzających do pełnej informatyzacji systemu ksiąg wieczystych. Natomiast głównym jej celem jest zagwarantowanie ustawowego powszechnego i bezpłatnego dostępu do treści księgi wieczystej za pośrednictwem internetu. W obecnym stanie prawnym przeglądanie treści księgi wieczystej w systemie informatycznym uregulowane jest przepisami rozporządzenia. Nowelizacja wprowadza ustawową gwarancję dostępu do treści księgi wieczystej za pośrednictwem internetu.
Czy zatem oznacza to, że łatwiejszy dostęp do ksiąg wieczystych będą również mieli przedsiębiorcy?
Nowelizacja gwarantuje każdemu, kto zna numer księgi wieczystej prowadzonej w systemie informatycznym, możliwość bezpłatnego przeglądania księgi wieczystej za pośrednictwem systemu informatycznego. Nowe przepisy rozszerzą listę dokumentów wydawanych przez Centralną Informację Ksiąg Wieczystych o wyciągi, to jest odpisy z poszczególnych działów księgi wieczystej. Obecnie możliwe jest wydanie odpisu całej księgi wieczystej. Po nowelizacji wolno będzie złożyć wniosek o wydanie wyciągu obejmującego wyłącznie dany dział księgi wieczystej. To powinno ułatwić życie przedsiębiorcom. Zainteresowany będzie mógł złożyć wniosek o wydanie odpisu, wyciągu lub zaświadczenia o zamknięciu księgi wieczystej za pośrednictwem internetu, co w obecnym stanie prawnym jest wykluczone. Co więcej, w takim wypadku Centralna Informacja Ksiąg Wieczystych umożliwi wnioskodawcy samodzielne wydrukowanie żądanego dokumentu za pośrednictwem systemu teleinformatycznego. W takim przypadku wydruki dokumentów będą miały moc dokumentów wydawanych przez sąd.
Czy taka procedura będzie szybsza w porównaniu ze stanem sprzed zmiany przepisów?
Wprowadzenie nowych rozwiązań oznacza, że w praktyce osoba zainteresowana uzyskaniem odpisu księgi wieczystej – w tym przedsiębiorca – będzie mogła załatwić sprawę za pośrednictwem internetu bez potrzeby osobistego stawiennictwa w ekspozyturze Centralnej Informacji Ksiąg Wieczystych czy też bez konieczności odbioru korespondencji wysyłanej pocztą, co powinno przełożyć się na sporą oszczędność czasu.
Zauważyć też trzeba, że zgodnie z delegacją zawartą w art. 365 ust. 2 znowelizowanej ustawy minister sprawiedliwości w porozumieniu z ministrem finansów określi w rozporządzeniu wysokość opłat od wniosków o wydanie odpisu księgi wieczystej, wyciągu z niej czy zaświadczenia o zamknięciu księgi. Przy czym opłaty te, jak wynika z brzmienia przepisu, mają być zróżnicowane m.in. w zależności od sposobu złożenia wniosku czy też samodzielnego wydruku dokumentu przez wnioskodawcę. Należy się zatem spodziewać, że wniosek składany drogą elektroniczną, pozwalający wnioskodawcy na samodzielny wydruk żądanego dokumentu, będzie nie tylko szybszy, lecz także tańszy niż składany i realizowany drogą tradycyjną.
Kiedy zatem przedsiębiorcy będą mogli skorzystać z nowych rozwiązań?
Początkowo zmiany miały wejść w życie już z 1 grudnia 2013 r. Niestety, termin ten został wydłużony o kolejne siedem miesięcy. Ma to związek z przedłużającą się procedurą przetargową na wykonanie specjalnego systemu informatycznego.
Czy nowelizacja wprowadza jeszcze inne zmiany, na których mogą skorzystać osoby prowadzące działalność gospodarczą?
Istotną zmianą jest wprowadzenie instytucji umożliwiającej wyszukiwanie ksiąg wieczystych w bazie danych ksiąg wieczystych podmiotom enumeratywnie wymienionym w ustawie, w przypadku gdy jest to niezbędne do realizacji ich zadań ustawowych (m.in. sądom, prokuraturze, komornikom czy notariuszom). Po uzyskaniu zgody ministra sprawiedliwości uprawnione podmioty będą mogły składać wielokrotnie i bez ograniczenia w czasie wnioski o wyszukanie ksiąg wieczystych według określonych kryteriów, które zostaną ustalone w rozporządzeniu ministra sprawiedliwości.
Czy zmiany przepisów odczują w jakiś sposób przedsiębiorcy, którzy nie mają nieruchomości?
Wprowadzone zmiany powinny również przyśpieszyć i ułatwić prowadzoną przez komornika procedurę ustalania majątku dłużnika, gdyż będzie on miał możliwość wyszukiwania ksiąg wieczystych, np. po danych osobowych właściciela. Powinno to korzystnie wpłynąć na skuteczność egzekucji, co jest istotne dla wierzycieli.
Warto również podkreślić, że nowe przepisy, poprzez ułatwienie dostępu do ksiąg wieczystych, mogą przyczynić się do zwiększenia bezpieczeństwa obrotu nieruchomościami, a tym samym ułatwić realizację procesów inwestycyjnych. Jak już wyjaśniłem, znowelizowane przepisy powalają każdemu zainteresowanemu nie tylko na przeglądanie przez internet treści księgi wieczystej, lecz także na składanie przez internet wniosków o wydanie dokumentów. Wprowadzane zmiany mają na celu ułatwienie dostępu do ksiąg wieczystych oraz przyspieszenie uzyskiwania żądanych dokumentów, takich jak odpis księgi wieczystej czy zaświadczenie o zamknięciu księgi wieczystej. Szczególnie interesującym rozwiązaniem jest wprowadzenie możliwości uzyskiwania wyciągu z księgi wieczystej obejmującego jedynie jej część. Przykładowo, jeżeli przedsiębiorca potrzebować będzie dokumentu potwierdzającego jego prawo własności danej nieruchomości, to będzie mógł złożyć wniosek o wydanie wyciągu obejmującego jedynie wpisy w dziale II księgi wieczystej. Nie będzie natomiast musiał składać wniosku o wydanie odpisu zawierającego wszystkie dane wpisane do księgi wieczystej. Jak wynika z nowelizacji ustawy, opłaty za wydawanie wyciągów, które zostaną określone rozporządzeniem, powinny być niższe niż opłaty za odpisy całej księgi wieczystej, co również jest zmianą korzystną, w tym dla osób zajmujących się biznesem.